کانوایر جزئی از سیستم‌های انتقال و ذخیره‌سازی مواد در صنعت است. تکنیک و دانش نوین در مهندسی کنترل باعث شده تا نقاله‌ها به همراه دیگر سیستم‌های انتقال مواد، در زمره فناوری‌های مدرن قرار گیرند و دامنه کاربرد آن‌ها از صنایع متوسط همچون خطوط تولید و مونتاژ کوچک گرفته تا صنایع بزرگی همچون پتروشیمی، فولاد، خودروسازی و صنایع دارویی و غذایی گسترده شود. انواع مختلف کانوایر که بنا به نیاز صنایع استفاده می‌گردند به شرح ذیل می‌باشند. اسلت کانوایر (SLAT CONVEYOR)، کانوایر تسمه‌ای (BELT CONVEYOR)، کانوایر زنجیری (CHAIN CONVEYOR)، کانوای رولیکی (ROLLER CONVEYOR) و انواع دیگر به شرح ذیل:

محتویات

۱ نحوه عمل

۲ انواع کانوایر

۲.۱ حمل بسته و کیسه

۲.۲ حمل مواد فله‌ای

۲.۳ کانوایر زمینی

۲.۴ کانوایر هوایی

۲.۵ کانوایر بالابر

۲.۶ کانوایر زنجیری

۲.۷ رولر کانوایر

۲.۸ فری-فلو کانوایر

۲.۹ لانگ رولرز کانوایر

۳ استانداردها

۴ منابع

نحوه عمل

گسترش دامنه کاربرد و استفاده از فناوری‌های جدید باعث شده تا نحوه عملکرد و مکانیزم‌های متفاوتی برای کانوایرها توسط مهندسان وضع و بکار گرفته شود اما به‌طور کلی اکثر کانوایرها با استفاده از یک الکتروموتور محوری را به حرکت در می‌آورند که عمدتاً درامی ( یک استوانه که از طریق اصطکاک تسمه‌ای را به حرکت در می‌آورد.) به آن متصل است در دیگر سوی آن درام هرزگردی با استفاده از تسمه یا زنجیر حلقه‌ای را می‌سازد که می‌توان با قرار دادن اجسام یا مواد آن‌ها را از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل نمود.

 

رولر کانوایر فری-فلو (Free & Flow Roller Conveyor) نوع ویژه‌ای از رولر کانوایر می‌باشد که ضمن کارکرد و روشن بودن موتور قابلیت این را دارد که رولرهای واقع در زیر محصول متوقف یا کم سرعت گردد. این عملکرد باعث عدم سایش رولرها به زیر پالت حمل‌کننده محصول یا زیر خود محصول میگردد.

 

این سیستم کاربرد وسیعی در خطوط تولید لوازم خانگی و دیگر محصولات تولیدی دارد.

 

انواع کانوایر

با توجه به کاربرد یا نوع موادی که توسط کانوایرها حمل می‌شود آن‌ها را با نام‌هایی دسته‌بندی می‌کنند:

 

حمل بسته و کیسه

معمولاً با استفاده از مکانیزم تسمه و درام استوانه‌ای برای حمل بسته و کیسه در ابعاد مختلف بکار برده می‌شود بیشتر در صنایع غذایی، دارویی و پتروشیمی کاربرد دارد.

 

حمل مواد فله‌ای

با استفاده از مکانیزم تسمهٔ انعطاف‌پذیر و رولرهای زاویه دار مواد فله‌ای داخل تغاری که توسط تسمه شکل می‌گیرد از مبدأ بارگیری و در مقصد تخلیه می‌شود. این کانوایر (Bulk Material) دارای کاربرد بسیار گسترده‌ای است و در صنایع فولاد، پتروشیمی، سیمان و معادن بسیار کاربرد دارد. طول این نوع کانوایرها می‌تواند بسیاز زیاد باشد و گاه به کیلومتر هم می‌رسد.

 

کانوایر زمینی

برای انتقال خودرو یا بسته یا جعبه‌های بزرگ این نوع از کانوایر را داخل زمین کار می‌گذارند.

 

کانوایر هوایی

برای انتقال بدنه خودرو و قطعات معمولاً در صنعت خودروسازی بکار می‌رود.

 

کانوایر بالابر

این نوع کانوایر (Bucket Elevator) با داشتن قاشقکهایی که به نوع خاصی از زنجیر متصل است می‌تواند مواد را از سطح (الف) به سطح (ب) برساند. این کانوایر در معادن و صنعت فولاد کاربرد بسیاری دارد.

 

کانوایر زنجیری

نوع ساده از کانوایر است که معمولاً برای حمل پالت مورد استفاده قرار می‌گیرد و کف کف زمین است.

 

کانوایر زنجیری به چندین روش به شرح ذیل طراحی و مورد استفاده واقع می‌گردد.

 

1-واقع شدن زنجیر در زیر کف سالن تولید

 

1-1در این روش هنگام ساخت کف سالن تولید ضمن اینکه کانال تأسیسات مانند لوله‌کشی باد و غیره درنظرگرفته می‌شود اقدام به گذاشتن چرخ زنجیر وموتور به شکل مورد نیاز می‌گردد و سپس با روشن شدن موتور زنجیر طبق لی اوت مد نظر در مسیر معین حرکت می‌کند. طبق لی اوت در قسمت بالای مسیرهای حرکت زنجیر شیاری تعبیه میگردد. کالسکه‌های حمل‌کننده محصول دارای میله‌ای عمودی هستند که توسط کارگر در قسمت شیار قرار می‌گیرد و لذا زنجیر می‌تواند در مسیر مورد نظر کالسکه را حمل نماید.

 

رولر کانوایر

نوع دیگری از کانوایرها است که با استفاده از رولرها می‌توان جسم مورد نظر را با سر خوردن روی رولرها جابجا کرد. این کانوایر می‌تواند موتور دار یا بدون موتور باشد. که به نوع بدون موتور آن اصطلاحاً ثقلی می‌گویند. نوع پیشرفته این سیستم با نام رولر کانوایر فری-فلو می‌باشد که عملکردی به شرح ذیل دارد.

 

فری-فلو کانوایر

سیستم فری-فلو (Free & Flow Roller Conveyor) یا پاور-فری (Power Free Roller Conveyor) سیستمی است که در آن غلتک هم می‌تواند محرک (یعنی حرکت دهنده) باشد و هم کاملاً هرز عمل نماید. به عبارتی غلتک پالت حامل محصول را به صورت خطی به حرکت در می‌آورد و تا زمانی‌که مانعی پیش‌بینی شده مانند استاپر فعال نگردد حرکت ادامه پیدا می‌کند. در زمان فعال شدن استاپر یا هر مانع دیگری که دربرابرپالت حامل محصول قرار بگیرد، حرکت پالت متوقف می‌گردد. در این حالت سیستم فری- فلو نقش خود را ایفا می نماید یعنی اینکه غلتک‌های در حال تماس با پالت بحالت هرز گرد در می آیند. در این حالت امکان اینکه بعلت عدم هموار بودن مسیر حرکت یا … پالت حاوی محصول در بین راه متوقف بگردد وجود ندارد و اشکالی در پروسه تولید بروز نمی‌کند. همچنین عرض مناسب طراحی شده برای غلتک‌ها با ایجاد اصطکاک بیشتر حرکت مطلوبتری را به وجود می‌آورد. و همچنین فاصله مناسب طراحی شده مابین سطح فوقانی غلتک و سطح زیرین پالت امکان سایش پالت به بدنه را غیرممکن می‌سازد. البته باید در نظر داشت غلتک جانبی نیز نقش بسیار تأثیرگذاری در هدایت بهتر پالت دارد. این سیستم بیشتر برای خطوط تولیدی که محصول باید در ضمن حرکت متصل به برق و روشن باشند توصیه می‌گردد.

 

لانگ رولرز کانوایر

مشخصه‌های فنی این سیستم نیز مانند یکی از دو سیستم قبل بوده و تنها فرق آن جایگزینی غلتک‌های بلند سرتاسری به جای غلتک‌های عریض می‌باشد. در این سیستم محصول بدون نیاز به پالت قابل انتقال می‌باشد.

 

استانداردها

برای طراحی کانوایرها امروزه در استاندارد‌های مختلف مثل DIN و ISO می‌توان قوانین کلاسه شده طراحی را یافت اما معروفترین این استانداردها استاندارد CEMA یا Conveyor Equipment Manufacturers Association است. 

 

منابع

 

Conveyor Equipment Manufacturers Association,Engineering Conference (۱۹۹۷)، Belt Conveyors for bulk materials (ویراست ۵th Edition)، CEMA، شابک ۱-۸۹۱۱۷۱-۱۸-۶

I.Kulweic, Raymond A. II.American Society of Mechanical Engineers. III. International Materail Management Society (۱۹۸۵)، Materails Handling Handbook (ویراست ۲nd Edition)، John Wiley & Sons, Inc.، شابک ۰-۴۷۱-۰۹۷۸۲-۹